viernes, 11 de septiembre de 2009

EL TONTO, EL INTELIGENTE Y EL SABIO


EL TONTO GRITA,
EL INTELIGENTE HABLA,
EL SABIO CALLA.
 
EL TONTO REFUTA,
EL INTELIGENTE DIALOGA,
EL SABIO APRENDE
 
EL TONTO SUFRE,
EL INTELIGENTE CORRIGE.
EL SABIO PREVIENE
 
EL TONTO REPRIME,
EL INTELIGENTE ENSEÑA,
EL SABIO EJEMPLIFICA.
 
EL TONTO MANIPULA,
EL INTELIGENTE QUIERE,
EL SABIO AMA.
 
EL TONTO VE AL INFORTUNIO COMO ENEMIGO,
EL INTELIGENTE LO PERCIBE COMO LECCION.
EL SABIO LO ACEPTA COMO MAESTRO.
 
EL TONTO SE PONE DEL LADO DE LA MAYORIA,
... DONDE LE CONVIENE,
EL INTELIGENTE DONDE CREE QUE TIENEN LA RAZON,
EL SABIO EN DONDE SE ENCUENTRA LA JUSTICIA.
 
EL TONTO SE PONE EN PIE PARA SER VISTO POR TODOS,
EL INTELIGENTE MUESTRA ARGUMENTOS PARA CONVENCER
A SUS OYENTES,
EL SABIO SE PONE DE RODILLAS ANTE DIOS PARA
ESTAR DE PIE ANTE LOS HOMBRES.

Spanglish

¿ Qué opinan del Spanglish ?
Admitimos líder, golf, club... pero ¿ y chatear, espelear...?
¿Neologismos o vulgarismos inadmisibles ?

Un pequeño léxico del Spanglish:



accento: acento (de "accent"). Oye, hablas con un accento raro--¿de dónde eres, de España?
aplicación: (sust.) solicitud (de "application"). Hay que llenar una aplicación para ver si nos dan trabajo allí.
aseguranza: seguro (de "insurance"). Por culpa de este accidente me van a subir la cuota de la aseguranza del carro.


baica/baika: bicicleta (de "bike"). A Jessica le compraron una baica nueva para su cumpleaños.
bas: autobús (de "bus").
bíper: buscapersonas, aparato avisador mediante impulsos de audiofrecuencia (del inglés
"beeper") (verbo: bipear). Bipéame a las ocho.
bonche: (adj.) 1) gran cantidad, mucho, un montón; 2) puñado (de "bunch"). Los niños se robaron bonches de dulces de aquella marketa.
brecas/brekas: frenos. ¡Aplástale a la brecas, ya casi matas a esa viejita!

cachar: (v.) atrapar, capturar, pillar (de "catch"). Cacharon al "Manotas" vendiendo coca en una escuela.
cloch: (m.) embrague de motor (de "clutch"). A la otra no se te olvide pisarle al cloch cuando cambies a segunda...
clóset: (m.) armario empotrado.
comercial: (m.) anuncio publicitario en la TV o radio (de "tv/radio commercial"). No me gusta ver este canal porque siempre ponen muchos comerciales.
cora: moneda de 25 centavos (de "quarter"). Necesito otra cora para ponerle a la lavadora.
cuitear: renunciar a un juego, un trabajo, etc, o terminar un día de trabajo. (de "quit") ¡No cuitees ahora que casi vas ganando! chaineado: (v.) limpio, lavado (verbo: chainear, dar una chaineada) (De "shine" = brillo). ¡Hasta que le diste una chaineada a tu moto!
checar/chequear: (v.) controlar, revisar (sustantivo: chequeo) (de "check") Tengo que checar el
trabajo que hizo la nueva empleada. / Voy a llevar al carro a que le den un buen chequeo; anda fallando mucho.
cherapearse: (v.) callarse (de "shut up"). Cherápate, que no sabes ni de lo que estábamos hablando.
chíngales: voz usada para incitar a la prisa (importación variada de jerga mexicana). ¡Chíngales, que ya casi es hora de cuitear y tenemos que terminar de pintar esta pared!
chíngar: (m.) espinillera, pieza de protección para la pierna (espinilla) para trabajadores o deportistas (de "shin guard").
chiroquear: (v.) colocar cartón enyesado. El chiroquero es el obrero que se dedica a ese tipo de trabajo (de "Sheetrock", una marca de cartón enyesado). Los chiroqueros ya terminaron de chiroquear todo el edificio.
chutar/chutear: (v.) disparar, patear, arrojar, ingerir (de "shoot"). Dáme tantita agua para chutarme esta medicina. Pero también ¡ chutar un penalti !.


daime: moneda de 10 centavos (de "dime"). Nomás traigo un daime, no me alcanza ni pa' agarrar el bas.
dona: pan dulce en forma de rueda. Algunas mañanas me gusta ir a desayunar donas con café antes del trabajo.
dompe: basurero municipal, vertedero (verbo: dompear) (de "dump"). Préstame tu troca para llevar este viejo sofá al dompe.
dropearse: (de "drop out") darse de baja de una clase, renunciar.



faxear: (v.) enviar un fax (de "fax"). Me acaban de faxear una foto de mi sobrino nuevo en Michigan.
fil: campo (de "field"). Mañana nos toca trabajar en un fil cosechando tomates.
finishero: obrero que hace el trabajo final, el terminado de determinada obra (de "finish"). En esa empresa andan buscando obreros con experiencia para trabajar como finisheros.
freimeador/freimero: obrero que construye el armazón o esqueleto de un edificio (de "framer").

freimear/fremear: enmarcar, encuadrar (de "frame"). Queremos fremear esta foto para regalársela a Susana.
friquearse: (v.) espantarse (de la jerga "to freak"). (adj. = friqueado) No friquees al pobre bebito con esa máscara.
fríser: congelador de nevera o refrigerador (de "freezer").
friziar: congelar (de "freeze").

ganga: pandilla (de "gang"). Anoche mataron a uno de la ganga de "los Lokos".
güinche: grúa, cabrestante (de "winch"). Se rompió el güinche que servía para sacar agua del pozo.


irse pa' atrás: regresar, devolverse (traducción literal de "go back"). Tuvimos que irnos p'atrás pa' la casa por la cámara que casi olvidábamos.


jira: (m.) calefacción, estufa (de "heater"). Nos estamos friziando porque no sirve el jira en la oficina.
jomboy: (m.) pandillero (de la jerga en inglés "homeboy"). Ten cuidado con tu hija, la acabo de ver subirse a un carro lleno de jomboys.
jonrón: en el juego de béisbol, cuando un jugador cubre las cuatro bases, marcando un punto para su equipo (de "home run").


landsquipero: (sust.) jardinero de parques o jardines públicos y privados (de "landscaper"). Mi primo Jorge, como es landsquipero, a veces consigue bonitas plantas para su propio jardín.
liquear: gotear (de "leak"). Ya cómprate otra manguera, esa se liquea ya mucho.
lonche: almuerzo, comida del mediodía, que normalmente se lleva para comer en el trabajo o en la escuela (de "lunch") (verbo: lonchar). No se te olvide otra vez tu lonche, m'hijo.
loquear: (v.) cerrar con candado (de "lock"). No se te olvide loquear bien la puerta cuando salgas.
lóquer: (m.) armario con candado para depositar objetos (de "locker"). A la pobre de Jennifer le abrieron el lóquer en la escuela y le robaron todos los libros.


manejador: 1) administrador 2) gerente 3) quien dirige a un equipo deportivo o a un deportista
(de "manager"). Al manejador de los Dodgers casi le da un ataque cuando los Piratas marcaron el cuarto jonrón en la tercera entrada.
marketa/marqueta: mercado, almacén de comestibles (de "market"). Ayer me encontré a tu hermana en la marketa.
mapear: fregar el piso (de "mop"). (mapeador: utencilio para fregar pisos, fregona). Mandaron a Gloria a mapear después de que se le cayó la soda en el piso.
la migra: cuerpo de policía de EEUU que se encarga de arrestar a los inmigrantes indocumentados. La migra arrestó a un mexicano, un pakistaní y dos hondureñas que trabajaban en un hotel de Los Angeles; los demás escaparon a tiempo.
mofle: silenciador de motor de vehículo (de "muffler"). Ya no sirve el mofle del carro y ahi venía haciendo un escándalo.
mol: centro comercial (de "shopping mall"). Voy a verme con unas amigas allá en el mol.


naifa: (f.) cuchillo (de "knife"). Los jomboys sacaron las naifas y empezó el pleito en serio.
norsa: enfermera (de "nurse"). Las norsas tuvieron que llamar a un ayudante para curar al muchacho rebelde.
nursería: vivero, semillero (de "nursery").


parqueadero: 1) sitio para el estacionamiento de vehículos, generalmente de paga; 2) lote o parcela para estacionar casas transportables. Tuve que dejar mi carro en un parqueadero porque no encontré parkin en la calle.
parkin/parquin: estacionamiento, aparcamiento, espacio libre para estacionarse (de "parking,
parking lot") (verbo: parquear). Allá hay parkin, ¡que nadie nos lo gane!
pay: pastel (de "pie"). A mis hijos les encanta el pay de manzana.
picap: (m.) especie de camioneta con espacio al aire libre atrás para tranportar material. (de
"pickup, pickup truck") (sinónimo de troca y troque). Choqué con uno que iba en un picap azul.
ploga: enchufe (de "plug"). Búscame una ploga para conectar el radio.
pompar/pompear: bombear, elevar un líquido o sacar aire por medio de una bomba (de "pump"). Esta vez te toca a tí pompear la gasolina.
ponchar: 1) sufrir un pinchazo un neumático de automóvil; 2) en el juego de beisbol, cuando un jugador pierde su turno y es eliminado después de no conectar con la pelota
printear: (v.) imprimir (de "print"). Printéame este documento, que lo necesito para la junta de esta tarde.
puchar: (v.) empujar (de "push"). Tuvimos que puchar el carro porque no quería arrancar.
pulga: (f.) mercado al aire libre, mercado de artículos de segunda mano (de la traducción directa de "flea" en "flea market").


quequi: (de "cake") torta o tarta
raca: especie de armazón o soporte para colgar ropa (de "clothes rack"). Ve a colgar ese vestido en la raca donde lo encontraste, hija; yo no voy a pagar esos precios por tu ropa.
raite: 1)Dar un paseo; 2) llevar (en auto, moto, etc.) (de "ride"). Me voy a dar un raite con la moto. / ¿Me das un raite a la estación?
reca: (f.) grúa (de "wrecker").
requear: rastrillar (de "rake"). Hay que requear la yarda porque ya está muy llena de hojas caídas.
rufero: persona que se dedica a poner techos, techador (de "roof"). (Verbo: rufear).


saine: (m.) letrero (de "sign"). Había un saine que decía que la máquina no funcionaba.
semai: (m.) camión de transporte con remolque (de "semi trailer").
sink/sin: (m.) fregadero (de "sink"). Haydee tenía el sin repleto de trastes sucios.
suera: (f.) jersey, suéter (de "sweater"). Ve y pónte una suera porque ya está haciendo frío.


teip: (m.) cinta adhesiva (de "tape"). (Verbo: teipear) ¿Tienes teip, se le despegó la cubierta a este libro.
tenis: zapatillas deportivas (de "tennis shoes").
tíquete: (m.) multa (de "ticket") Me pusieron un tíquete por haber dejado el carro mal parqueado.
traila: casa móvil (de "trailer home"). Los Sánchez viven en una de esas trailas.
tripear: alucinar (de la jerga "to trip"). La historia triste de Johnny nos dejó tripeando.
triplay: (m.) madera contrachapada (tal vez de "three-ply"--plywood). Vamos a necesitar más triplay para terminar este trabajo.
troca: (f.) especie de camioneta con espacio al aire libre atrás para tranportar material (de "truck"). Iba yo en mi troca cuando me rebasó una que iba manejando una van roja.
troque: (m.) sinónimo de troca (de "truck"). Fernando tiene un troquecito blanco todo chocado.


van: (f.) furgoneta, camioneta cerrada (de "van").
vaquear: limpiar con aspiradora (de "vacuum"). Salte un ratito a jugar afuera porque tengo que vaquear la sala, Eddy. wachar: ver, mirar (de "watch"). No te voy a dejar wachar la tele si no terminas la tarea.


yarda: patio (de "yard"). Quiero plantar un arbolito en la yarda.
yonque: (m.) depósito de chatarra (de "junkyard"). ¿Vamos al yonque? Voy a ver si encuentro unas partes usadas para mi Chevy.

zíper: (m.) cremallera (de "zipper"). ¡Súbete el zíper del pantalón, brother, que estás dando show!

Djudeo-Espanyol גודיאו-איספאנייול

Los judíos fueron expulsados de España en 1492. Se emitióo una ley que establecía la obligación de abandonar el territorio español para todos los judíos, salvo aquellos que se convirtiesen al catolicismo. La mayoría de los sefardíes optaron por el exilio, y casi todos ellos fueron recibidos por el sultán Bayaceto II en el Imperio Otomano,el cual consideró una riqueza para su imperio los nuevos pobladores.
El sultán da hospitalidad y digna acogida a los exilados judíos y llamó torpes a Isabel y Fernando por haber permitido que salieran de sus reinos unos súbditos tan sumamente provechosos para sus intereses.

Vosotros decís que Fernando es un rey sabio, él que, desterrando a los judíos, ha empobrecido su país y ha enriquecido el nuestro.

Otra parte se estableció en Marruecos, Holanda y algunos países de Europa Central.Los descendientes de estos últimos fueron masacrados en el Holocausto.

Los sefardíes establecidos en el Imperio Otomano pertenecían a un nivel social y económico, en cierta medida superior al de las poblaciones autóctonas, lo cual permitió que éstos conservaran la lengua y la mayoría de sus tradiciones hispánicas por casi 400 años.

Hoy día nuestro judeo-español está en peligro;apenas lo hablan unas doscientas mil personas,la mayor parte en Israel.

----
Enpesare a contar
Una valiente estoria
Que olgaresh de atentar
Y tomaresh grande gloria.

Loaresh, bendizeresh
Al Dio alto y enshalshado;
De este mundo savresh
Los cozas que an pasado.

Seash guardrados de estorvo
Con toda guestra famia,
Y nunca veash estorvo
Sino todo alegria.

Dichozos y prosperados
En bienes y riqueza,
Sienpre seash enbidiados
Y avierta guestra mesa.

Venturos en planeta
Y queridos en el alma;
Escapados de trumientos,
Y de fuego y de flama.

Y seash bovis y sanos
Con servisio del Dio;
Lyo lo rog, mis ermanos,
Tanto quanto quero lyo.

Y olguesh en esto mundo
Con bienes y con averes,
Olguesh bien en el segundo
Y livres de males fierves.

(Abraham Toledo, siglo XV)